شرکت مدنی چیست؟
در لغت شرکت به معنای شریک شدن است. در قانون مدنی واژه‌ای بنام شرکت بیان شده که منظور شرکت در مفهوم تجاری آن نیست و از لحاظی باهم متفاوت می‌باشند. اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی‌ء واحد به نحو اشاعه را شرکت گویند. اشاعه به بیان ساده‌تر یعنی مالکیت افراد در ذره ذره مال پراکنده باشد. در واقع مال مشاع دارای مالکین متعدد است بدون اینکه مورد مالکیت هر یک از آنان مشخص باشد و هر ذره از این مال متعلق به همه‌ی مالکین است.
موضوع شرکت مدنی
موضوع شرکت یا همان مال مشاع ممکن است خانه‌ای باشد که از پدر به فرزندان، به ارث می‌رسد یا منافع مالی باشد که در قانون به آن منافع عین گفته می‌شود.
مثل خانه‌ای که اجاره آن برای دیگری است. در قانون مستاجر مالک منافع است. یعنی اگر در موردی که مستاجرین متعدد هستند یا بر اثر فوت مستاجر، منافع عین مستاجره در باقیمانده مدت اجاره به ورثه منتقل می‌شود. زمانی هم ممکن است موضوع شرکت حق باشد. مانند حق شفعه یا حق فسخ در صورتی که متعلق به اشخاص متعدد باشد.
باید این نکته را مورد توجه قرار داد که هر اجتماع حقوقی شرکت نیست. بعنوان مثال شخصی کارگاهی دارد و دیگری مالک چند چرخ خیاطی است که با هم توافق می‌کنند شراکتی کار کنند و درآمد نصف شود. در این مثال نمی‌توانیم بگوییم اجتماعی بوجود آمده و نام شرکت را عنوان این همکاری قراردهیم. زیرا اشاعه وجود ندارد، در تعرف قانون هم بیان شده است که باید اشاعه در شی‌ء واحد باشد در حالی که اینجا نه در کارگاه و نه در چرخ‌های خیاطی مالکیت به نحو اشاعه وجود ندارد.
اقسام شرکت مدنی
طبق قانون مدنی شرکت اختیاری است یا قهری.
۱ – شرکت اختیاری: شرکتی است که همانطور که از نام آن مشخص است، یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می‌شود. مثل اینکه بطور اختیاری دو کشاورز محصول برنج خود را در یک انبار قراردهند. بطوری که بر اثر عمل این دو، امکان تمیز مال متعلق به هریک وجود نداشته باشد.
۲ – شرکت قهری: این نوع شرکت در اثر ارث یا امتزاج قهری به معنی ترکیب شدن اجباری است. در صورتی که ورثه متعدد باشند مالکیت آنان نسبت به ماترک به صورت مشاع خواهد بود. در امتزاج قهری هم می‌توان با مثالی مفهوم را اینطور روشن ساخت که هنگامی که بر اثر وزش باد، جو متعلق به دو یا چند کشاورز باهم ترکیب می‌شود. در اینجا دو کشاورز بدون اراده محصولشان باهم ترکیب شده است.
چند تفاوت شرکت مدنی با شرکت تجاری
۱ – شرکت مدنی فاقد شخصیت حقوقی است، اما شرکت تجاری دارای شخصیت حقوقی است.
۲ – شرکت تجاری باید به ثبت برسد ولی شرکت مدنی لازم نیست به ثبت برسد.
۳ – زمانی که در شرکت مدنی مدت تعیین شده باشد، با انقضای مدت مدیر خود به خود منعزل می‌شود ولی در شرکت تجاری با توجه به قانون تجارت با انقضای مدت تا زمانی که مدیر جدید انتخاب نشده؛ مدیر سابق همچنان در سمت خود باقی است.
۴ – شرکت مدنی در خصوص ورشکستگی تابع مقررات افلاس و اعسار است ولی شرکت تجاری تابع مقررات ورشکستگی قانون تجارت است.
