ماهیت شرکت تجاری
تشکیل شرکت‌ها ماهیت قراردادی دارد که ممکن است بصورت اساسنامه یا شرکتنامه تنظیم شود. حداقل وجود دو شریک در تمام شرکت‌ها الزامی است. که البته در مورد سهامی عام به بیش از دو شریک اشاره شده است و حداقل پنج شریک لازمه وجود تشکیل شرکت سهامی عام است. در شرکت تعاونی، هفت نفر حداقل تعداد برای تشکیل شرکت است. از خصوصیات شرکت تجاری قصد انتفاع است. در تشکیل شرکت، هم رعایت شروط اساسی صحت معامله لازم است. مثل قصد و رضا و اهلیت. هم شرایط شکلی مثل وجود قرارداد کتبی نیاز است. در حقوق تجارت ایران هیچ شرکت تجاری را نمی‌توان با یک شریک تشکیل داد. اما شرکت‌های دولتی که صد در صد سهام آن‌ها متعلق به شخص واحد یعنی دولت است، می‌توان یک شرکت تک شریکی بحساب آورد.
انواع شرکت‌های تجاری
شرکت‌ها بر اساس میزان مسئولیت
۱- شرکت‌های محدود به سرمایه. مثل شرکت بامسئولیت محدود یا شرکت سهامی عام و خاص و تعاونی. اعم از تولید و مصرف یا فراگیر ملی و عام.
۲- شرکت‌های نامحدود به سرمایه. مثل شرکت تضامنی یا نسبی.
۳- شرکت‌های ویژه. مثل مختلط سهامی و شرکت مختلط غیر سهامی.
شرکت‌ها بر اساس شخصیت شرکا
شرکت‌ها بر اساس شخصیت شرکایی که در آن بعنوان مؤسس یا سرمایه‌گذار حضور دارند. به شرکت اشخاص مثل شرکت تضامنی که شخصیت تک‌تک افراد در آن بسیار مهم است. که البته می‌توان شرکت‌هایی را به بیانی ساده‌تر مثال زد که خانوادگی و فامیلی باشد. مثلا برای امری مثل صرافی. شخصیت افراد برای تاسیس این شرکت بسیار مهم است.
در مورد شرکت‌های سرمایه‌ای هم می‌توان شرکت سهامی عام و خاص را مثال زد. در این شرکت‌ها سرمایه رکن اصلی است نه شخصیت افراد.
شرکت‌ها بر اساس نوع فعالیت
۱- شرکت‌های شکلاً تجاری: شرکت‌هایی هستند که صرف‌نظر از نوع فعالیتی که انجام می‌دهند، در قالب معین که در قانون آمده است، تشکیل می‌شوند. به همین علت تجاری هستند. چه عملیاتشان تجاری باشد و چه غیر تجاری باشد که البته منظور شرکت‌های سهامی است.
۲- شرکت‌های موضوعاً تجاری: این شرکت‌ها باید عملیات تجاری انجام دهند تا شرکت با موضوع تجاری محسوب شوند. مانند شرکت‌های با مسئولیت محدود یا تضامنی.
شرکت با مسئولیت محدود:یک شرکت مستقل است.۴۵ که از اجتماع حداقل دو یا چند شخص تشکیل شده است. در واقع از هر دو ویژگی شرکت اشخاص و سرمایه برخوردار است. اما با توجه به نظر اکثر حقوقدانان این شرکت را در قالب شرکت‌های سرمایه قرار می‌دهیم.
فرق بین شرکت اشخاص و سرمایه
۱- همانطور که بیان شد در شرکت‌های اشخاص، شخصیت شرکاء اهمیت اصلی را دارد. اما در شرکت‌های سرمایه آنچه مهم است، سرمایه و میزان آن است.
۲- در شرکت‌های اشخاص فوت یا حجر هر شریک باعث انحلال شرکت می‌شود. اما در شرکت‌های سرمایه علی الاصول اینطور نیست. هنگامی که از کلمه علی الاصول صحبت می‌کنیم در واقع وجود استثنایی در مصداق ما هست. به همین دلیل نمی‌توان بطور یقین و قطعی گفت در شرکت‌های سرمایه فوت هیچ تاثیری در انحلال شرکت ندارد. البته این لازمه تقسیم بندی بیشتری است.
۳- در شرکت اشخاص، شرکاء نقش پررنگی در اداره‌ی شرکت دارند. اما در شرکت سرمایه مخصوصاً شرکت سهامی عام، سهامداران از جزئیات اداره شرکت بی‌اطلاع هستند.
۴- در شرکت‌های اشخاص، مسئولیت شرکاء نامحدود است. ولی در شرکت‌های سرمایه مسئولیت سهامداران محدود به مبلغ اسمی و آورده آن‌هاست.
۵- در شرکت‌های اشخاص، سهم الشرکه قابل انتقال نیست. مگر با رضایت همه‌ی شرکا. در شرکت‌های سرمایه اصولاً در شرکت رضایت سایر شرکاء لازم نیست جز در مسئولیت محدود که رضایت اکثریت عددی و سرمایه‌ای لازم است.
