تعریف حقوقی قیم
قیم به کسی گفته می‌شود که از طرف دادگاه برای سرپرستی محجور و نگهداری اموال او در مواردی که ولی خاص (پدر، جد پدری) وجود نداشته باشد، منصوب می‌شود. مادر محجور مادام که شوهر ندارد، برای امر قیمومت با داشتن صلاحیت بر دیگران مقدم است و نیز در صورت محجور شدن زن؛ شوهر زن با داشتن صلاحیت برای قیمومت بر دیگران مقدم است. بر اساس قانون مدنی ماده۱۲۳۳، زن نمی‌تواند بدون رضایت شوهر خود سمت قیمومت را قبول کند.
تعیین قیم
در قانون مدنی در ماده ۱۲۱۸ برای اشخاص ذیل قیم تعیین می‌شود. این اشخاص عبارتند از:
۱- اطفالی که ولی خاص ندارند.
۲- مجانین
۳- اشخاص غیر رشیدی که جنون یا عدم رشد آنان متصل به زمان کودکی آن‌ها بوده و ولی خاص نداشته باشند.
۴- اشخاصی مجنون یا غیر رشیدی که جنون یا عدم رشد آنان متصل به زمان صغر (کودکی) آن‌ها نباشد.
حجر یعنی نداشتن صلاحیت برای اعمال (اجرا) حقی که شخص آن را دارا شده است. مثلا وقتی گفته می‌شود صغیر غیر ممیز یعنی طفلی که خوب و بد کار خودش را تشخیص نمی‌دهد. در قانون مدنی صغار به دو دسته صغیر ممیز و غیر ممیز تقسیم شده اند. صغیر ممیز کودکی است که دارای قوه درک وتمییز نسبی است. با اینکه به سن بلوغ نرسیده ولی توانایی تشخیص امور خوب و بد را دارد. البته در حقوق ایران سن خاصی برای صغیر ممیز و غیر ممیز تعیین نشده و در موارد اختلاف هم تشخیص آن با قاضی است. غیر رشید طبق قانون مدنی کسی است که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد.
وظایف قیم
طبق قانون مدنی، قیم مکلف است قبل از مداخله در امور مالی مولی علیه خود، صورت جامعی از اموال و کلیه دارایی محجور تهیه کند و یک نسخه از آن را به امضاء خود برای دادستانی که مولی علیه در حوزه ی آن سکونت دارد بفرستد و دادستان یا نماینده او نیز باید نسبت به میزان دارایی مولی علیه تحقیقات لازم را به عمل آورد. قیم می‌تواند در اموال منقول مثل ماشین محجور دخل وتصرف کند ولی در مورد اموال غیر منقول مثل زمین، ملک محجور باید با اجازه دادستان باشد.
هنگامی که صغیر به سن بلوغ برسد تمامی اموال از قبیل منقول و غیر منقول به او تعلق می‌گیرد و اگر در خصوص عملکرد قیم خود شکایتی داشته باشد، مبنی بر اینکه وی مصلحت را رعایت نکرده است؛ می‌تواند به مراجع قانونی شکایت کند.
