ارتباطات علمی به فرایندهای مرتبط با انتشار علمی اطلاق می‌شود. چرا که انتشار در شکل‌های مختلف آن روش اصلی انتشار نتایج پژوهش‌هاست. ارتباط علمی زیر مجموعه‌ای از ارتباط اجتماعی است. علم هویتی جمعی دارد و نزد همه پخش است. فعالیت علمی هر دانشمندی زمانی هویت و اهمیت می‌یابد که به جامعه علمی عرضه و در آثار و مطالعات دیگران متجلی شود و با تحلیل‌های فردی دیگران درآمیزد. تا سرانجام بر ذخیره‌های دانش افزوده گردد؛ بنابراین ارتباط اساس و ماهیت علم است.
ایده‌های علمی مانند ریگی که در آب می‌افتد تولید موج می‌کند و امواج آن به تدریج پخش گردیده و عقاید جدید را به وجود می‌آورد.
همچنین سنجش و ارزیابی علم و فناوری، امروزه در حال گسترش است. این ارزیابی‌ها برای پژوهشگران که فعالان اصلی علم و فناوری هستند جایگاه مهم‌تری دارد و نوع این ارزیابی نیز با توجه به فناوری‌های روز، تغییراتی داشته است.
بکارگیری ابزارهایی که به صورت پروفایل‌ها و شبکه‌های اجتماعی علمی ارائه می‌گردد، می‌تواند برای پژوهشگران و دانشگاه‌ها سودمند باشد. پروفايل علمي براي پژوهشگران در واقع يك كارنامه علمي پژوهشي است و در آن می‌توانند به مديريت آثار خود، مقايسه وضعيت خود با ساير پژوهشگران ملي و يا بين المللي حوزه مربوطه و ديگر حوزه‌ها بپردازند.
اشکال ارتباط علمی عبارتند از:
- رسمی (مانند انتشار کتاب و انتشار مقاله در مجلات)
- غیررسمی (تماس‌های شخصی مباحثه، ارتباطات شبکه‌ای)، شفاهی، مجازی مانند ارسال پیام به گروه‌ها.
برخی شبکه‌های اجتماعی مورد بحث ما عبارتند از:
- شبکه اجتماعی علمی: مانند ریسرچ گیت و آکادمیا
- رزومه علمی یا پروفایل پژوهشی: مانند ارکید و ریسرچر آی دی و گوگل اسکالر
- شبکه اجتماعی همراه با مدیریت استناد: مانند مندلی
این ابزارها به افراد اجازه می‌دهند که آثار خود را در پروفایل خود ذخیره کنند و در نتیجه رویت پذیری آثار را افزایش می‌دهند. از آنجا که اخیراً شاخص‌های علم سنجی جدیدی مانند دگرسنجی (Altmetrics) به وجود آمده‌اند که برخلاف معیارهای قبلی فقط بر اساس استناد نیستند، بلکه میزان خوانش و دانلود و لایک‌ها و کامنت‌های یک مقاله را برای میزان اعتبار آن می‌سنجند. استفاده از ابزارهای ارتباطات علمی باعث ارتقای رتبه علمی نویسندگان و پژوهشگران می‌شوند.
به طور کلی امروزه ارتباطات علمی دربرگیرنده کل فرایند علمی از انجام پژوهش تا مدیریت داده‌ها، تصمیم‌گیری درباره انتخاب یکی از گزینه‌های انتشار، حق مؤلف، داوری متون علمی، توزیع، دسترس پذیری و به اشتراک گذاری تولیدات علمی و نگهداری آن‌ها برای آیندگان است.
تاریخچه همکاری‌های علمی:
- مسافرت‌های علمی
- نسخه برداری از متون علمی
- تألیف و چاپ متون علمی
- نامه نگاری میان دانشمندان
- شکل‌گیری انجمن‌های علمی
- پیدایش مجلات علمی
- ارتباطات علمی در رسانه‌های معاصر
شبکه‌های اجتماعی علمی
شبکه اجتماعی، ساختاری اجتماعی است که از گره‌هایی (که عموما” فردی یا سازمانی هستند) تشکیل شده است. که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل اند. از آنجا که پایگاه‌های معتبر علمی با هدف دسترس‌پذیری اطلاعات، نیازمند پرداخت هزینه و اشتراک هستند که نشر اطلاعات را با محدودیت‌هایی مواجه می‌سازند، بدین منظور ایجاد پروفایل شخصی مجازی در شبکه‌های اجتماعی علمی به عنوان راه حل پیشنهادی در نشر فعالیت‌های علمی پژوهشگر معرفی می‌گردد. بنابراین این پروفایل‌ها با هدف در دسترس قرار دادن کلیه فعالیت‌های پژوهشگر ایجاد می‌گردند. ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪي از رﺳﺎﻧﻪهای اجتماعی، که امکان برقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا را فراهم می‌کنند. همچنین شبکه‌های اجتماعی به افراد و پژوهشگران اجازه ایجاد پروفایل در یک سیستم را می‌دهد تا بتوانند با دیگر پژوهشگران رابطه‌ای تعاملی ایجاد کنند.
در شبکه‌های اجتماعی علمی، افراد به جای دنبال کردن هنرمندان و ورزشکاران، فعالیت‌های تحقیقاتی محققان را پیگیری می‌کنند و باعث بروزرسانی و در جریان قرار گرفتن آخرین فعالیت‌های تحقیقاتی در حوزه تخصصی خود می‌شوند. در شبکه‌های اجتماعی علمی، امکان ایجاد یک شبکه تخصصی فراهم می‌شود تا محققان بتوانند همکاران علمی خود را پیدا کنند، مقالات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند، تولید پژوهشی خود را بارگذاری کنند خود را از طریق رزومه به دیگران معرفی کنند. نتیجه این امر این است که مشاهده‌پذیری افراد در وب بالا می‌رود، ارجاعات افزایش می‌یابند، راه‌حل‌هایی مناسب برای مشکلات پیدا می‌گردد و امکان همکاری آنلاین در پروژه‌ها فراهم می‌شود.
برخی شبکه‌های اجتماعی که از توانایی بالاتری برخوردار هستند:
مزایای ایجاد پروفایل علمی و عضویت در شبکه‌های اجتماعی:
- شناسه نویسنده و هویت منحصر به فرد محقق
- بارگذاری همه انواع تولیدات علمی و حتی مقالات منتشر نشده
- افزایش مشاهده‌پذیری تولیدات علمی محقق
- افزایش استنادات به تولیدات علمی
- ارتقای رتبه و شهرت علمی
- افزایش ضریب دسترسی به تولیدات علمی از طریق موتور جستجوهای وب
- شناخته شدن محققان جوان و تازه کار
- به روز بودن با حوزه پژوهشی خود و آگاهی از فعالیت‌های پژوهشی دیگر محققان
- پرسش و پاسخ‌های علمی
- داشتن یک رزومه آنلاین
- آگاهی از فرصت‌های شغلی
حال به بررسی برخی از پایگاه‌های مهم می‌پردازیم.
شناسه ارکید ORCID(Open Researcher and Contributor Identifier)
در سال ۲۰۰۹ توسط جمعی از پژوهشگران و دانشجویان در آمریکا و کانادا، جهت حل ابهام درباره نام‌های مشابه محققین ایجاد گردید. ویژگی‌های این شناسه عبارت‌اند از:
- یک کد ۱۶ رقمی برای هر نویسنده
- دسترسی رایگان به این کد
- منحصربه فرد و دائمی برای هر نویسنده
- رفع ابهامات مربوط به نام‌های مختلف یک نویسنده
- ثبت آن در رزومه علمی
- یکپارچه سازی و ادغام اطلاعات تحت یک شناسه واحد
در حال حاضر موسسه غیر انتفاعی و مستقل ارکید بطور رسمی با همه موسسات علمی، آموزشی و پژوهشی مشغول به همکاری بوده و کد شناسایی ارکید توسط سازمان‌های علمی و آموزشی مورد تایید است.
چرا باید کد ارکید داشته باشیم:
- تضمین می‌کند که فعالیت‌های شما به درستی به شما نسبت داده می‌شود.
- شما را به محلی که در آن تحصیل یا کار می‌کنید و یا برای آن مقاله‌ای می‌نویسید، مرتبط می‌نماید.
- یک بار اطلاعات خود را در ارکید وارد کرده و در زمان‌های بعدی برای ارائه به هر مرکزی، از آن استفاده می‌نمایید.
- جهانی و مادام العمر است.
- ارکید با بسیاری از مراکز علمی همکاری می‌کند و این یک امتیاز محسوب می‌شود.
- ارکید یک شماره منحصر به فرد برای هر پژوهشگر با هر نام و هر لقبی می‌باشد.
- می‌توان شماره ارکید را در زیر امضای علمی خود بیاورید.
- می‌توان از کد QR آن نیز استفاده کرد.
- داوران و مجلات معتبر با این کد می‌توانند وارد صفحه نویسنده شده و رزومه و توانمندی‌های او را مشاهده نمایند.
نحوه ثبت نام در سایت ORCID:
ابتدا وارد سایت http://orcid.org می‌شویم و برروی sign in/Resgister کلیک می‌کنیم.
در این بخش باید اطلاعات شخصی ( نام و نام خانوادگی، ایمیل و پسورد) خود را وارد نمایید.
توجه داشته باشید در قسمت ایمیل بهتر است ایمیل آکادمیک خودتان را وارد کنید. رمز عبور شما نیز بهتر است شامل کاراکترهای حرفی، عددی و نشانه‌ای باشد. پس از ثبت‌نام یک ایمیل تایید برای شما ارسال خواهد شد که پس از تایید وارد صفحه اصلی پروفایل خود می‌شوید که در آن می‌توانید اطلاعات مربوط به خود را وارد کنید.
همانطور که در تصویر بالا مشخص شده، بخش مهم این پایگاه ورود اطلاعات پژوهشی و کارهای تحقیقاتی است. می‌توانیم از سایر پایگاه‌ها نظیر Scopusp و Research ID آن‌ها را به این پایگاه منتقل کنید. برای این کار روی گزینه add some now کلیک می‌کنیم.
تکمیل و ویرایش اطلاعات عمومی:
- Also known as سایر شیوه‌های نگارش نام پژوهشگر
- Country ملیت
- Keywrods حوزه‌های فعالیت
- Websites وب سایت‌های شخصی
- Other Ids سایر آی‌دی‌های پژوهشگر
- Emails سایر پست الکترونیک‌های پژوهشگر
همچنین سایر بخش‌ها عبارتند از:
- Biography: شرح حال
- Education: سابقه آموزشی
- Employment: اطلاعات مربوط به حرفه
- Funding: سازمان‌های حامی پژوهش‌های پژوهشگر
- Works: سمت‌های شغلی
ریسرچ‌گیت(ResearchGate)
یکی از شبکه‌های اجتماعی علمی است که می‌توان آن‌را به منزله فیسبوک برای دانشمندان درنظر گرفت. این سایت در سال ۲۰۰۸ توسط دو پزشک به نام‌های ایجاد مادیسک(Ijad Madisch) و سورن هوفمایر(Soren Hofmayer) و یک متخصص رایانه به نام هورست فیکشنر(Horst Fickenscher) تاسیس شد. هدف این سایت به اشتراک گذاری مقالات و یافته‌های علمی برای پژوهشگران است. عضویت در این شبکه رایگان است اما افرادی که دارای ایمیل سازمانی هستند قادر به عضویت در آن خواهند بود.
برخی امکانات ریسرچ گیت:
- دسترسی رایگان به مقالات موجود در آن.
- اطلاع از آخرین تحقیقات در حال انجام در یک حوزه توسط محققین.
- ثبت نام رایگان.
- قابلیت انتقال داده از دیگر شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک.
- امکان پرسش و پاسخ.
- رتبه بندی اشخاص و سازمان‌ها بر اساس استناددهی به مطالعات آن‌ها.
- رتبه بندی اشخاص و سازمان‌ها بر اساس شاخص ریسرچ گیت به مطالعات آن‌ها(RG Score).
- معرفی و نمایش همکاران پژوهشی.
- جست و جوی مشاغل.
- امکان عضویت در مجامع علمی و …
نحوه عضویت در ریسرچ‌گیت:
- ورود به https://www.researchgate.net
- انتخاب گزینه join for free
- تکمیل اطلاعات و ایجاد پروفایل
- افزودن تولیدات علمی خود
بخش های مختلف پروفایل پژوهشگر:
- Overview: نمای کلی پروفایل پژوهشگر
- Research: تولیدات علمی پژوهشگر
- Info: فهرست مهارت‌ها و تجربیات علمی پژوهشگر
- Stats: نمودارهایی از تعداد مشاهده پروفایل، مطالعه و استناد به تولیدات علمی پژوهشگر
- Scores: اندازه‌گیری تاثیر تحقیقات کاربر در شبکه با استفاده از نمره RG و h-index
- Research you follow: تحقیقاتی که شما دنبال می‌کنید
نکاتی در ارتباط با ResearchGate
در شبکه اجتماعی ریسرچ‌گیت، مقالاتی باید آپلود شوند که مجله منتشر کننده آن، مقاله را دسترسی آزاد قرار داده است.
از دیگر قسمتهای شبکه اجتماعی ریسرچ‌گیت، پیدا کردن شغل است که با توجه به پروفایل و رزومه محقق در بخش Jobs مطرح می‌شود. هرچه پروفایل شخص کاملتر باشد امکان بیشتری برای محقق فراهم می‌شود که اگر شغلی متناسب با رزومه او وجود داشته باشد به محقق پیشنهاد شود.
RG Score نیز امتیازی است که توسط سایت برای هر محقق در نظر گرفته شده است و در پروفایل هر کاربر به نمایش گذاشته می‌شود. از آنجا که این نمره توسط ارزیابی همکاران بدست می‌آید، کسی نمی‌تواند در دریافت نمره خود دخالت داشته باشد. تمامی فعالیت‌های کاربر در این شبکه علمی در RG Scoreفرد محاسبه می‌شود. از جمله طرح پرسش، ارسال پاسخ برای پرسش‌های مطرح شده، افزودن مقالات و داده‌های خام به صفحات خانگی و غیره. RG Score در ارزیابی محققان، بدست آوردن اعتبار و اعمال نفوذ آن‌ها در جامعه علمی است.
لینکداین(Linkedin)
شبکه لینکداین در سال ۲۰۰۲ و توسط رید هافمن (کارآفرین و مسئول اجرایی Pay pal) تاسیس شد و در سال ۲۰۰۳ به صورت رسمی به ثبت رسید. شرکت‌هایی مانند یاهو، گوگل و مایکروسافت نیز با لینکداین همکاری می‌کنند. شرکت‌های زیادی در لینکداین صفحه دارند و به وسیله‌ی این شبکه می‌توانند، افراد مناسب را استخدام کنند.
همچنین می‌توان گفت در این شبکه شما یک رزومه آنلاین دارید که همیشه و همه جا در دسترس است. می‌توانید دوستان و آشنایان و همکاران خود را پیدا کنید و از تخصص آن‌ها مطلع شوید. می‌توانید در هر زمینه‌ای سوالی داشتید در گروه‌ها و مجامع علمی مطرح کنید و یا سوالات دیگران را پاسخ دهید. می‌توانید توانایی‌ها و تخصص خودتان را به نمایش بگذارید و افرادی که به دنبال تخصص مربوط به شما هستند را به خودتان جذب کنید.
لینکداین بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی کسب و کار آنلاین است. همچنین برای بازاریابی دیجیتال به ما کمک می‌کند که بعضی از آن‌ها عبارتند از:
- امکان ایجاد پروفایل حرفه‌ای با جزئیات کامل
- امکان درج مطلب روی دیوار و به صورت مقاله
- امکان گرفتن بکلینک به سایت
- امکان ایجاد کمپین تبلیغاتی
- امکان درج رزومه شخصی)
- امکان داشتن چند اکانت برای یک شخص یا شرکت
نحوه عضویت در لینکداین
- ورود به آدرس www.linkedin.com
- ثبت نام و ایجاد پروفایل شخصی
- پروفایل کامل و مناسب به عنوان رزومه و سابقه کاری
- انتخاب عکس مناسب برای پروفایل خود
ریسرچر آی دی(ResearcherID)
ریسرچر آی دی یک سیستم شناسایی برای نویسندگان علمی و یک راه حل برای مشکل ابهام نویسنده در استناد به سایر پژوهشگران است. هر پژوهشگر می‌تواند با یک شناسه منحصر به فرد، سایر افرادی که از انتشارات او استفاده می‌کنند، را به مدیریت لیست منابع، تعداد دفعات ذکر شده و شاخص h خود هدایت کند. این سیستم در ژانویه سال ۲۰۰۸ توسط تامسون رویترز معرفی شد. اطلاعات Researcher ID با پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) هماهنگ است. همچنین سازگار با ORCID است. جستجو در ریسرچر آی دی برای پیدا کردن همکاران با فیلد موضوعی مشابه، بررسی فهرست مقالات چاپ شده و کشف نحوه استفاده از تحقیقات در سراسر جهان از جمله امکانات این شناسه است.
بسیار مفید و عالی با نگارش و جمله بندی فوق العاده