شاید برایتان جالب توجه باشد که خداوند متعال رفتار اجتماعی سالم و رعایت حقوق شهروندی را نیز، از راه أولیای خود به بندگانش آموخته است. آیاتی از قرآن کریم در این زمینه وجود دارد که حاکی از اهمیت این موضوع دارد.
– من با راه‌ها و طریق روشن از پروردگارم همراه هستم. (إنّی عَلی بَیِّنَةٌ مِن رَبّی).
– کیست خوش‌گفتارتر از کسی که عمل شایسته انجام می‌دهد و به سوی خداوند دعوت می‌کند. (و مَن أحسَنُ قَولاً مِمَّن دَعا إلی أللهِ و عَمِلَ صالِحاً).
بنابر این بر از وظایف والدین این است که رفتار اجتماعی سالم و صحیح و معروف را از خردسالی در کانون خانواده به فرزندان بیاموزند تا بستر حضور و رفتار بهنجار آنان در جامعه فراهم گردد.
سوره آداب اجتماعی
سوره لقمان در باب آموزش آداب اجتماعی نکات آموزشی بسیار مفیدی دارد. قرآن کریم در این زمینه از قول حضرت لقمان می‌فرماید:
– فرزندم مردم را به کار پسندیده وادار و از کار زشت بازدار. (یا بُنَیَّ و أمُر بِألمَعروفِ و أنهِ عَن ألمُنکَرِ).
– فرزندم بر آنچه از سختی‌ها که (در محیط جامعه) به تو می‌رسد، شکیبایی کن. (یا بُنَیَّ و إصبِر عَلی ما أصابَکَ).
– فرزندم (در جامعه) مغرورانه و متکبرانه با مردم رفتار نکن. (یا بُنَیَّ لا تُصَعِّر خَدَّکَ لِلناسِ).
اهمیت آموزش آداب اجتماعی
آموزش مسئولیت‌پذیری إجتماعی تا به حدی در نزد خداوند متعال دارای اهمیت است که خداوند متعال خود به آموزش پیامبرانی می‌پردازد که باید در جامعه‌ی با تضارب آرای متفاوت شرکت کنند.
آیاتی از قرآن کریم به این مهم إشاره دارد:
– این خداوند است که مرا به چیزی که به خیر و مصلحت است راهنمایی می‌کند. (عَسی أن یَهدیَنی رَبّی لأِقرَبَ مِن هذا رَشَداً).
– من با راه‌ها و طریق روشن از پروردگارم همراه هستم. (إنّی عَلی بَیِّنَةٍ مِن رَبّی).
پرهیز از رفتارهای ناسالم
گذشته از بحث نسبیت‌گرایی و اینکه کار خوب و معروف در هر جامعه چه کاری است. و اینکه آیا أساساً یک کار خوب و معروف در نزد ما، در تمام جوامع، خوب و معروف شناخته می‌گردد یا خیر. معروف در هر جامعه‌ای آن است که عقلای آن جامعه خود را ملتزم به إجرآء و رعایت آن بدانند. تا بجاییکه اگر یک فردی عادی و عامی به تنهایی در نزد خودش به إنصاف فکر کند و رفتار عاقلانه‌ی جمعی را بخواهد قضاوت کند، حتما به حقانیت آن رفتار پی خواهد برد. و در نزد خودش به حقانیت و خیر و صلاح بودن آن کار إذعان و إعتراف خواهد داشت. مشخص است که هر رفتار ناسالم می‌تواند روند اجتماعی را دستخوش تغییراتی کند که خداوند متعال در قرآن کریم از آنها پرهیز داده است.
– آیا کسی که از رضایت و خشنودی خداوند پیروی کرده است همانند کسی است که به خشم خداوند سزاوار شده است؟ (أفَمَن إتَّبَعَ رِضوانَ أللهِ کَمَن بآءَ بِسَخَطٍ مِن أللهِ).
– یکدیگر را برای به نتیجه رسیدن کارهای خیر و معروف یاری نمایید. (تَعاوَنوا عَلَی ألبِرِّ و ألتَقوی).
– و یکدیگر را بر کارهای ناپسند و کینه‌توزانه یاری ننمایید. (و لاتَعاوَنوا عَلَی ألإثمِ و ألعُدوانِ). – زمانیکه به شما گفته می‌شود که (به علما و دانشمندان و مربیان خود) إحترام بگذارید (و از آنان تبعیت کنید)، این کار را انجام دهید. خداوند نیز به شما إحترام خواهد گذاشت. (إذا قیلَ لَکُم تَفَسَّحوا فی ألمَجالِسَ فإفسَحوا یَفسَحِ أللهُ لَکُم).
