حضانت و تفاوت آن با نهادهای دیگر حمایت از محجورین
می‌توان فرق حضانت و نهادهای دیگر حمایت از محجورین (صغیر و مجنون) را در این که، نهاد حضانت صرفا” راجع به نگهداری جسمی و فیزیکی محجور است نه اداره امور مالی و غیر مالی دانست. این امور برعهده نهاد ولایت، وصایت یا قیمومت است.
نکته‌ای که در اینجا لازم به ذکر است، در صورت وجود پدر یا جد پدری (مثلا پدربزرگ)، وصی نمی‌تواند تعیین شود. به زبان ساده‌تر، اگر طفل پدر یا پدر بزرگ داشته باشد نوبت به تعیین وصی نمی‌رسد.
شیر دادن به طفل
شیر دادن جزء حضانت نیست لذا طبق قانون مدنی، مادر مجبور نیست که به طفل خود شیر بدهد. مگر در صورتی که تغذیه طفل به غیر شیر مادر ممکن نباشد. اشخاص عهده دار حضانت طبق قوانین ایران، مادر تا هفت سالگی طفل و در نبود مادر و یا بعد از رسیدن به سن هفت سالگی با پدر و یا جد پدری است. همچنین اگر طفلی دارای مادر و پدر و حتی جد پدری نباشد، حضانت بر عهده وصی و قیم است.
نگهداری اطفال
حضانت و نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است. این مطلب به صراحت در قانون مدنی ذکر شده است. پدر و مادر می‌توانند با توافق، حضانت را به عهده دیگری بگذارند ولی به اشخاص دیگری نمی‌توانند محول نمایند.
حق اولویت در رابطه پدر و مادر
ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی اصلاحی ۱۳۸۲ در این مورد بوضوح اعلام می‌کند: برای حضانت و نگهداری طفلی که والدین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره این ماده نیز بیان می‌کند: بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه است.
فوت پدر یا مادر عهده دار حضانت
در صورت فوت یکی از والدین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود. هرچند متوفی ، پدرِطفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.
توجه: منظور از قیم در این جا، وصی منصوب از جانب پدر است نه قیم در معنای اصطلاحی نماینده قضایی.
