? در بعضی از دانشگاه‌های دنیا بین رساله و پایان‌نامه تفاوتی وجود ندارد. در حالی که دز اصل بین این دو واژه تفاوت وجود دارد.
معمولاً واژۀ پایان‌نامه یا تز برای درجۀ کارشناسی‌ارشد (Master) عنوان می‌شود. رساله یا (Dissertation) برای درجۀ دکتری (PhD).
? در پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشجو برای اولین بار به طور جدی کار پژوهشی را آغاز می‌کند.
از دانشجو انتظار می‌رود به اصول روش تحقیق توجه کند و پژوهش او از اصالت و نوآوری (Orginality) در سطح پایان نامه ی دانشجوی ارشد برخوردار باشد. در حالی که در رساله های دکترا بسیاری از بخش ها با توضیحات بیشتری همراه است هم چنین در رشته های مختلف بعضا نیاز به ارائه مدل یا ایده ای جدید است. در نهایت امر منجر به ارائه نظریه ای جدید خواهد شد که این نظریه خود ممکن است نقض کننده و یا تایید کننده نظریات پیش از آن باشد.
? بالاتر رفتن کیفیت یک رساله دکترا نسبت به پایان نامه کارشناسی ارشد نکته ای ضروریست.
در بسیاری از دانشگاه ها برای دفاع از رساله دکتری لازم است تا دانشجو مقالات متعدد بین المللی از رساله خود داشته باشد. در حالی که در غالب دانشگاه ها برای دفاع از پایان نامه ی کارشناسی ارشد نیاز به ارائه هیچ مقاله ای نیست.
? پایان نامه کارشناسی ارشد با رساله دکتری از نظر نحوه نگارش و محتوا در دانشگاه های مختلف دارای تفاوت هایی است. رساله های دکترا قطعا پربارتر و مفصل تر از پایان نامه ارشد باید باشد.
? در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد تفاوت در نوع پروپوزالی که ارائه می شود نیز به وجود دارد.
پروپوزال در مقطع دکترا مفصل تر است. زیرا باید تشریح بهتری از آنچه قرار است اتفاق بیوفتد ارائه شود. در حالی که پروپوزال ارشد خلاصه تر بوده و تنها موارد ضروری در آن مطرح می شود. در نهایت برای دانشجویان کارشناسی ارشد باید انجام پایان نامه تمرینی باشد تا کار پژوهشی را فرا بگیرد. در نهایت بتوانند در مراحل بعدی تحصیلی خود کارهای تحقیقاتی بهتری ارائه دهند.