از لحظه‌ای که آخرین برگه‌ی فرم ثبت نام کارشناسی ارشد را امضا کردم و رسماً دانشجوی ارشد شدم گفتم: خدایا! دوباره پایان نامه و جلسه دفاع
تجربه‌ی دفاع ناکام کارشناسی و قول‌هایی که برای جبران در دفاع بعدی به خودم داده بودم، به ذهنم هجوم آورد.
وقتی عنوان پایان نامه‌ام ثبت شد، شروع کردم به برنامه‌ریزی و جمع‌آوری اطلاعات برای هرچه بهتر برگزار کردن جلسه دفاع
نوشتن رساله و انجام طراحی پایان نامه‌ام حدود یک سال و نیم زمان برد! پیرو آنچه گفته شد می‌توانید تصور کنید که در این مدت چه حجمی از اطلاعات و آموزش را در زمینه‌ی فن بیان و ارائه، سخنوری، ارتباطات و هرآنچه در جلسه مورد نیازم بود، کسب کرده بودم…
در نهایت جلسه دفاع از پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، یکی از به یاد ماندنی‌ترین روزهای زندگی‌ام شد، برای اینکه شما هم چنین تجربه‌ی شیرینی را پیش رو داشته باشید، در ادامه مهم ترین نکات یک دفاع رضایتبخش را با هم خواهیم خواند:
پس از ثبت تاریخ جلسه دفاع
از روش مرسوم دانشگاه یا دانشکده‌ی خود برای دعوت از داوران و استاد راهنمای خود آگاهی کسب کرده و طبق آن عمل کنید.
شایسته است که برای دعوت از داوران شخصاً به حضور ایشان برسید؛ چرا که ممکن است آشنایی قبلی نداشته باشید، پس زمان مناسبی است که ارتباطی هرچند کوتاه با آن ها برقرار کنید و با منش و رفتار مناسب خود تأثیری مثبت در ذهن ایشان بگذارید.
شناخت داوران: در مورد سوابق هر یک از داوران تحقیق کنید. رزومه‌ی ایشان را بخوانید و ببینید در حوزه‌ی تخصصی شما چه فعالیت‌ها و پژوهش‌هایی را انجام داده‌اند. مقاله‌های ایشان را در زمینه‌ی مورد بحث خود مطالعه کنید و با نقطه نظرات ایشان آشنا شوید.
در جلساتی که داوران معین شده‌ی شما داوری می‌کنند، حضور پیدا کنید تا بتوانید از زاویه‌ی دید ایشان آگاه شوید، این کار به شما کمک می‌کند که سوالات احتمالی ایشان در روز دفاع را از قبل حدس بزنید و پاسخی مناسب برای آن در نظر بگیرید.
فرم دعوت به جلسه را چند رو قبل از تاریخ مقرر، در تابلوی اعلانات دانشکده قرار دهید تا کسانی که موضوعی مشابه شما دارند بتوانند از ارائه‌ی شما استفاده کنند.
از دعوت کردن دوستان چالش برانگیز خود صرف نظر کنید.
برای میهمانان خود پذیرایی تدارک ببینید. این پذیرایی کاملاً به سلیقه‌ی شما خواهد بود، اما پیشنهاد ما این است که حداقل یک نوع نوشیدنی (چه سرد چه گرم) و چیزی مانند شیرینی، یا کیک به همراه دستمال کاغذی در نظر داشته باشید.
پاورپوینت خود را برای آخرین بار چک کنید، از درست بودن ترتیب صفحات و مسلط بودن خود به آن مطمئن شوید.
تمرین کنید که بتوانید مباحث مورد نظر خود را در ۲۰ دقیقه ارائه کنید.
چکیده ی پایان نامه را به تعداد مدعوین پرینت بگیرید.
از دوستی صمیمی بخواهید که شما را در روز موعود همراهی کند تا برای پذیرایی و مدیریت اتفاقات احتمالی دست تنها نباشید.
لیستی از وسایلی که در جلسه مورد نیازتان خواهد بود تهیه کنید و آن را جلوی چشم قرار دهید.
روز دفاع از پایان نامه
مانند یک حرفه ای در جلسه حاضر شوید. چرا اینطور نباشد؟
چند کپی از فایل پاورپوینت ارائه‌ی خود داشته باشید.
زودتر از موعد مقرر در جلسه حضور پیدا کرده و تجهیزات سالن را بررسی کنید. سیستم خود را به ویدئو پرژکتور متصل و از درستی پخش آن بر روی پرده اطمینان حاصل کنید.
با ظاهری آراسته در جلسه حضور پیدا کنید. سرحال باشید، شما یک محقق هستید و آماده‌ی ارائه‌ی نتایج زحمات خود شده‌اید.
پوششی مناسب حضور در فضای رسمی داشته باشید، اما از پوشیدن لباس‌هایی که در آن‌ها راحت نیستید، بپرهیزید.
شروع دفاع از پایان نامه
از استادان حاضر در جلسه اجازه بگیرید و شروع کنید.
زمان خود را مدیریت کنید و طبق برنامه‌ریزی قبلی، مطالب را در ۲۰ دقیقه ارائه دهید.
اگر این مدت داوران شروع به صحبت با هم کردند، “با احترام و روی خوش” صبر کنید تا صحبت ایشان تمام شود و پس از کسب اجازه‌ی مجدد به ارائه‌ی خود ادامه دهید.
داوران رساله‌ی شما را مطالعه کرده‌اند و در جریان مباحث مطرح شده در آن هستند. اما تنها کسی از تمام روند پروژه مطلع است شما هستید. برای ارائه‌ی پروژه‌ی پایان نامه خود یک سناریو در نظر بگیرید و آن را هنرمندانه روایت کنید.
با تمام مخاطبان خود ارتباط چشمی برقرار کنید و کسی را از قلم نیندازید.
از روی متن نخوانید! شما بر مطالب خود مسلط هستید؛ برای گم نکردنِ روند مطالب به اسلایدها نیم نگاهی بیندازید.
حواستان به استاد راهنما و اشاره‌های احتمالی و مفید او باشد.
زبان بدنی موقر و متین داشته باشید، از انجام حرکات سریع که نشان دهنده ی اضطراب و استرس است بپرهیزید.
شمرده صحبت کنید تا مخاطب متوجه کلام شما باشد.
تحت هر شرایطی آرامش خود را حفظ کنید، هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. حتی قطع شدن برق؛ اما هر کاری راهی دارد.
شروع زمان پرسش و پاسخ
خود را کنترل کنید، وارد صحبت داوران نشوید، اجازه دهید کلام ایشان منعقد شود!
در نظر داشته باشید که آن‌ها نیز زمانی دانشجو بوده‌اند و شما را درک می‌کنند. از استادان بسیاری شنیده‌ام که ایشان نیز مشتاقند که دانشجویان با رضایت از جلسه‌ی دفاع خارج شوند.
سوالات را یادداشت کنید. اجازه بگیرید که در انتها به تمام آن ها پاسخ دهید. در این فاصله فرصتی برای بیشتر فکر کردن خواهید داشت.
پس از اتمام سوالات، ابتدا از داوران بابت زمانی که در اختیارتان قرار داده‌اند و نکات ارزشمندی که بیان کرده اند، قدردانی کنید و با کسب اجازه شروع به پاسخگویی نمایید.
در صورتی که پاسخ و دفاع منطقی برای سوالات دارید، آن را بیان کنید. در صورتی که اشتباهی کرده‌اید، آن را بپذیرید، تشکر کنید و بگویید که آن را تصحیح خواهید کرد.
از استاد راهنمای خود بابت زحماتشان در طول انجام پروژه قدردانی کنید.
به همراه میهمانان از سالن خارج شوید و استادان را برای شور تنها بگذارید.
پس از اعلام پایان تصمیم‌گیری وارد سالن شوید.
دراین هنگام همه‌ی حضار به احترام قیام می‌کنند و نمره‌ی دریافتی شما توسط اساتید اعلام خواهد شد.
آرزوی دفاعی موفقیت آمیز و خاطره انگیز برایتان داریم؛ بدرخشید.
نکاتی در مورد نگارش پایان نامه (فصل سوم)
